Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Wyraz z g�osek: a) g�oskujemy (przy zas�oni�tych ustach wymieniamy kolejne g�oski w wyrazie, np. o-k-n-o) nazw� przedmiotu, kt�ry dziecko ma przynie��, wskaza� oraz poda� jego pe�n� nazw�, b) podajemy wyraz bez ostatniej lub pierwszej g�oski wyrazu, dziecko uzupe�nia j�. Dla u�atwienia mo�emy wskaza� przedmiot, o kt�rym jest mowa, np. lod(y).
4. Sylaby. Ustalamy pierwsz� g�osk� sta��, np. sp�g�osk� "m", a nast�pnie kolejno wymieniamy r�ne samog�oski: a, a, i, kt�re dziecko musi z ni� po��czy�, np. ma, mo, mi.
Por�wnywanie. Pr�by s�u��ce por�wnywaniu g�osek i wyraz�w
(szczeg�lnie r�nicowaniu g�osek zbli�onych pod wzgl�dem fonetycznym, tzw. fonem�w opozycyjnych, r�ni�cych si� jedn� cech� dystynktywn�) mog� by� nast�puj�ce: a) dziecko rozdziela obrazki, kt�rych nazwa zaczyna si� g�osk� "d" i "t" itp., b) dziecko podaje czy
A s�yszy "takie same", czy "inne" sensowne wyrazy, np. kosa-koza, bu�a ka-p�ka, kosa- kasa, pasek-piasek (usta osoby wypowiadaj�cej pary = wyraz�w s� .niewidoczne dla badanego), c) w te�cie J. M. Wepma'. na - Z. Matej�ka podaje si� pary wyraz�w bezsensownych. Zestar Wione wyrazy s� identyczne lub r�'zni� si� jednym fonemem (np.
zban-span), liczb� g�osek (np. pstref-stref), kolejno�ci� g�osek (jeluj-lejuj), d) pr�by do badania s�uchu fonemowego wed�ug B. Roc�awskiego to: pr�by sytuacyjne, w kt�rych u�ywa si� polece� zawieraj�cych wyrazy r�ni�ce si� tylko jednym fonemem, np. "Przynie� taczk�! Przynie� kaczk�!", oraz pr�by obrazkowe 1, w czasie kt�rych prosimy, by dziecko wybra�a obrazek odpowiedni do stawianego pytania, np. "Gdzie jest Kasia? Gdzie jest kasza?..." Seria pi�ciu pyta�, zdaniem B. Roc�awskiega, powinna da� jasny pogl�d na funkcjonowanie s�uchu fonemowego w zakresie badanej pary fonem�w tzw. opozycyjnych.
Wymienione wy�ej pr�by mog� s�u�y� do oceny percepcji s�uchowej dzieci w wieku przedszkolnym E. Dla dzieci m�odszych stosuje si� najprostsze zadania polegaj�ce na wyodr�bnianiu zda� i wyraz�w z tekstu. Dzieci 5-letnie powinny umie� wydzieli� pierwsz� g�osk� w wyrazie (w nag�osie), zsyntetyzowa� wyrazy z sylab i zda
_= nia z wyraz�w. Dzieci 6-7-letnie z najstarszej grupy (klasy "zerowej") powinny dokonywa� pe�nej analizy i syntezy g�oskowej i sylabowej wyraz�w, prawid�owo r�nicowa� g�oski. Jednak nale�y pa
__ mi�ta�, �e warunkiem mo�liwo�ci wykonania tego typu zada� jest wcze�niejsze nauczenie dziecka dokonywania analizy i syntezy fo
:nemowej oraz sylabowej. B. Roc�awski podaje, jakie nale�y dobiera� wyrazy. "W doborze wyraz�w do analizy i syntezy (przede wszystkim do analizy) nale�y bra� pod uwag� nie tylko d�ugo�� wyraz�w, zbitki sp�g�oskowe wyst�puj�ce w wyrazach, ale r�wnie� jako�� fonem�w, z kt�rych zbudowane s� wyrazy (...). Powinny ta by� wyrazy dobrze znane dzieciom, kr�tkie, zawieraj�ce jak najwi�cej samog�osek,
1 B. Roc�awski Poradnik fonetyczny... Op. cit., s. 97-101.
E Niekt�re zadania mo�na znale�� w: Zapisy... Op. cit., s. 84-86; A. Muszy�ska, J. ~arezy�ska Rozpoznawanie trudno�ci w nauce czytania i pisania ~.czni�w klas pierwszych szkoty podstawowe j. Olsztyn 1976 IKNiBO.
156 ~ 157
sp�g�osek p�otwartych i tr�cych (szczelinowych), kt�re mo�na swobodnie wyd�u�a�" 1. Podaje te�, jakich wyraz�w nie nale�y stosowa� w tym wieku do analizy i syntezy. 'Te i podobne pr�by diagnostyczne stosowane s� w poradniach w zwi�zku z badaniem dojrza�o�ci szkoln�j dzieci 7-letnich oraz dzieci w wieku szkolnym, kt�re maj� trudno�ci w nauce czytania i pisania. Poniewa� dzieci w najstarszej grupie przedszkolnej dopiero ucz� si� pe�nej analizy i syntezy wyraz�w, dlatego przy pierwszym i jednorazowym zastosowaniu tych pr�b maj� prawo ich nie wykona�. Niemniej mo�na korzysta� z tego zestawu, wybieraj�c pr�by z ka�dego typu zada�, po to aby zorientowa� si� w aktualnym stanie mo�liwo�ci badanego dziecka i nast�pnie ukierunkowa� indywidualn� prac� nad nim. Taka orientacyjna ocena dostarcza informacji, kt�ry typ zada� sprawia dziecku najwi�ksze trudno�ci (aby wiedzie�, jakie stosowa� �wiczenia, a kt�rych stosowa� nie ma potrzeby). Je�eli za pomoc� tych pr�b ocenimy wszystkie dzieci w grupie, to zobaczymy, jak r�ne s� ich mo�liwo�ci, mimo i� podlega�y ujednoliconemu systemowi oddzia�ywa� dydaktycznych. Powinno to zwr�ci� nasz� uwag� na konieczno�� indywidualnej pracy dydaktycznej oraz u�atwi� zaplanowanie konkretnych �wicze� dla poszczeg�lnych dzieci. Dziecko ko�cz�ce najstarsz� grup� przedszkoln� powinno w zasadzie poradzi� sobie z tymi zadaniami. W przeciwnym wypadku mo�na je zastosowa� jako program �wicze� stymuluj�cych rozw�j percepcji s�uchowej.