Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Jest nadal krytyczna, rozwijajc znakomicie t swoj cech. Nie pomija refleksji teoretycznej, chocia| nie to stanowi jej mocn stron. Jakkolwiek gBosi ona obiektywizm, jest nadal pragmatyczna; tyle, |e jej pragmatyzm jest czsto umiejtnie ukryty (kryptopragmatyzm). Erudycjonizm, kt�ry przypisujemy jej dominujcej cz[ci, wskazuje tylko na stosunkowo silniejsze poBo|enie akcent�w na zbieranie i krytyk informacji zr�dBowych. SBabo[ teoretyczna historii erudycyjnej zatrzymaBa j na poziomie wyja[nienia genetycznego, tzn. opisu podajcego nastpstwo zdarzeD, lecz nie wskazujcego na ich gBbsze" przyczyny i prawa rozwoju historycznego, a i to uBatwiB jej heglowski, a potem pozytywistyczny ewolucjonizm. Nazwano j dlatego r�wnie| historiografi genetyczn; tak zreszt okre[laBa si nieraz sama.
W rozwoju refleksji metodologicznej nad pisarstwem historycznym XIX w., kt�ry jak|e sBusznie i zgodnie zreszt z �wczesnym przekonaniem H. Berr za A. Thierry'm nazwaB wiekiem historii" do[ wyrazna cezura wewntrzna zaznacza si w latach 1850-1870, kiedy to reakcja przeciw estetyzujcej narracji erudycyjnej i wBa[ciwym romantyzmowi narodowym implikacjom, a tak|e demokratyzmowi zaczBa przybiera wiele r�|nych form, nadajcych p�zniejszym dziesicioleciom charakterystyczne pitno metodologicznych poszukiwaD, silnie zwizanych z okre[lonymi postawami spoBecznymi i politycznymi. Historia ugruntowuje w tym czasie zdecydowanie sw pozycj jako nauka, i to w obrbie humanistyki stawianej na czoBowym miejscu. Historycy staj si centralnymi postaciami �wczesnych uniwersytet�w.
2. REFLEKSJA METODOLOGICZNA OKRESU TZW. ROMANTYZMU
W pierwszej poBowie XIX w. obserwacje i recepty metodologiczne stosowane w pracach historycznych wywie[ mo|na z dwu do pewnego stopnia sprzecznych ze sob zasad: utrwalajcego si idealistycznego a zarazem ewolucjonistycznego finalizmu oraz z prze[wiadczenia o mo|liwo[ci peBnego odtworzenia przeszBo[ci drog chronologicznego zestawienia fakt�w, ustalonych poprzez krytyczn analiz zr�deB. Pierwsza z tych zasad uBatwiaBa historii stopniowe wchBanianie coraz to peBniej rozumianej kategorii zmiany i postpu, druga bdca, jak ju| stwierdzili[my, prost kontynuacj dawniejszych krytycznych tendencji, wznosiBa budowl nowoczesnego warsztatu historyka, lecz przez sw�j skrajny empiryzm (indukcjonizm) nie dopuszczaBa doD teoretycznych kategorii spoBecznych, wskazujcych drog obserwacji zr�dBowej. Tylko nieliczni historycy, a do takich nale|aB nasz Lelewel, potrafili opiera swe badania na tych najnowszych osigniciach �wczesnej my[li filozoficznej, kt�re popychaBy naprz�d metodologi nauk (np.