Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Najważniejsze pojęcia wprowadzone w rozdziale
BILANS ZAUFANIA: charakterystyczny dla danej jednostki lub instytucji zestaw obiektów, wobec których przejawia zaufanie, oraz zestaw podmiotów, które wyrażają zaufanie wobec niej.
DZIAŁANIA REPREZENTACYJNE (inaczej ‐ powiernicze): takie, które podejmowane są w imieniu innych osób i kierowane ich interesem.
IMPULS ZAUFANIA: dyspozycja osobowościowa w różnym stopniu rozwinięta u różnych
osób, skłaniająca do udzielania zaufania a priori.
KULTURA NIEUFNOŚCI (inaczej ‐ kultura cynizmu): rozpowszechniona i uogólniona
podejrzliwość w stosunku do osób i instytucji, nakazująca nieustannie monitorować i
kontrolować ich działania w obawie przed oszustwami, nadużyciami, kłamstwami,
nierzetelnością, spiskami i konspiracją.
KULTURA ZAUFANIA: uogólnione zaufanie przenikające całą zbiorowość i traktowane jako obowiązująca reguła postępowania (metaforycznie: klimat czy atmosfera zaufania w
społeczności).
MIĘKKIE ZMIENNE: trudne do empirycznej operacjonalizacji, ale bardzo istotne czynniki życia społecznego z dziedziny kultury, mentalności zbiorowej, świadomości społecznej,
tożsamości kolektywnej, więzi międzyludzkiej, emocji i nastrojów społecznych, itp.
REPUTACJA: znana nam historia wcześniejszych działań danych osób czy instytucji, konsekwentnie i w rozmaitych sytuacjach przejawiających oczekiwane przez nas walory ‐
efektywność, racjonalność, rzetelność, szlachetność itp.
RYZYKO: prawdopodobieństwo negatywnych konsekwencji działania podejmowanego w
warunkach niepewności.
UOGÓLNIONE ZAUFANIE: gotowość do podejmowania działań, oparta na oczekiwaniu a priori, że większość ludzi i instytucji będzie działać w sposób dla nas korzystny.
ZAUFANIE: wyrażone w działaniu wobec partnera oczekiwanie, że jego reakcje będą dla nas korzystne. Inaczej: podejmowany w warunkach niepewności zakład na temat tego, co uczyni partner.
ZAUFANIE INSTYTUCJONALNE: kierowane ku wielkim organizacjom, a pośrednio masom
anonimowych funkcjonariuszy i reprezentantów takich organizacji, pełniących w nich
zróżnicowane role społeczne.
240
ZAUFANIE KOMERCYJNE: wyrażone w decyzji kupna przekonanie o niezawodności, jakości, użyteczności towarów, a pośrednio o rzetelności i kompetencji ich producentów.
ZAUFANIE OSOBISTE: kierowane ku konkretnym, znanym nam osobom.
ZAUFANIE POZYCYJNE: kierowane a prańʹku każdemu, kto zajmuje określoną, godną
zaufania pozycję społeczną (pełni określoną rolę).
ZAUFANIE SYSTEMOWE: poczucie bezpieczeństwa egzystencjalnego, oparte na przekonaniu
o efektywności, rzetelności, sprawiedliwości systemu społeczno‐politycznego czy ustroju, w obrębie którego żyjemy.
ZAUFANIE TECHNOLOGICZNE: wiara w niezawodność systemów technicznych, które nas
otaczają we współczesnym świecie i których wykorzystywanie jest dla nas niezbędne do życia, a
równocześnie tajniki ich funkcjonowania są nam nieznane. Pośrednio jest to zaufanie do konstruktorów i operatorów takich systemów.
Książki godne uwagi
44, 62 (patrz: STO KSIĄŻEK..., s. 633)
241
Część IV
PODZIAŁY SPOŁECZNE
Rozdział
Nierówności społeczne
Problem nierówności społecznych jest bardzo bliski myśleniu i odczuwaniu potocznemu.
Zwykli ludzie, którzy, jak podkreślaliśmy, są zawsze w pewnym stopnia amatorskimi
socjologami, zapewne od najdawniejszych czasów dostrzegali i przeżywali fakt, że jedni są nierówni drugim. Wyrażało się to w różny sposób: w definiowaniu różnic międzyludzkich jako sprawiedliwych lub niesprawiedliwych; w ideologiach świeckich i religijnych, które uzasadniały lub przeciwnie ‐ sprzeciwiały się nierównościom; w doktrynach i programach politycznych, które albo podkreślały konieczność nierówności, a nawet jej pożyteczne funkcje społeczne, albo
przeciwnie ‐ formułowały idee egalitarne domagające się zrównania szans życiowych; w
rozbudowanych