Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

W rzeczywisto�ci
w dw�ch przypadkach to one zerwa�y z Billem, po-
niewa� stwierdzi�y, �e jego egocentryczne nasta-
wienie jest nie do zniesienia.
Dla szefa filii by�o jasne, �e Bili nie jest lubiany
przez innych pracownik�w. Jednak s�dzi�, �e wyni-
ka to z ich zazdro�ci o jego osi�gni�cia. Rekordy
sprzeda�y Billa nieco przewy�sza�y przeci�tn�. Za-
k�ada�, �e inni obawiaj� si�, by sukces Billa nie
przy�mi� ich wyczyn�w, lecz zmieni� zdanie, gdy
Bili zacz�� narzeka� na niew�a�ciwe traktowanie.
Po przepracowaniu w tej firmie dw�ch miesi�cy
poprosi� on o wymian� mebli w jego biurze. Powie-
dziano mu, �e meble w biurach wszystkich kierow-
nik�w sprzeda�y maj� dopiero trzy lata i nie planu-
je si� na razie ich wymiany. Bili poszed� na skarg�
do kierownika oddzia�u, twierdz�c, �e jego dokona-
nia przewy�szaj� dzia�ania jego wsp�pracowni-
k�w, a wi�c zas�uguje na nagrod�. Otwarcie nazwa�
szefa filii �ofiar�", poniewa� nie chce �nagrodzi�
doskona�o�ci" w obawie przed zemst� ze strony
�miernych" pracownik�w. Swoim wsp�pracowni-
kom wytkn��, �e czuj� si� zagro�eni z powodu jego
kompetencji.
Pod koniec pierwszego roku pracy Bili czu� si�
wyobcowany zar�wno przez pracownik�w, jak
i prze�o�onych. Niejednokrotnie skar�y� si�, �e jest
przez nich represjonowany, poniewa� nie mog� mu
dor�wna�. Nawet najbardziej niewinne niedopa-
trzenie z ich strony traktowa� jak zniewag�. Jego
wsp�pracownicy zgodnie uznawali go za �egoist�"
wymagaj�cego ci�g�ych pochwa� i sta�ej uwagi, by
podsyca� poczucie w�asnej warto�ci.
a
. ?�
ZABURZENIA OSOBOWO�CI
431
Pomi�dzy Billem a opisanym przy okazji zabu-'
r�enia histrionicznego przypadkiem Shelly mo�na;
dostrzec pewne podobie�stwa. U obojga widzimy
ogromne poczucie wa�no�ci w�asnej osoby i sta�e
d��enie do bycia podziwianym przez innych. Jednak
istniej� r�wnie� mi�dzy nimi wyra�ne r�nice. Shel-
ly objawia�a siln� potrzeb� uzale�nienia i zabiega�a
o akceptacj�. Natomiast Bili traktowa� uzale�nienie
jako niebezpiecze�stwo i w ocenie polega� przede
wszystkim na sobie.
W badaniach nad codziennym �yciem os�b pre-
zentuj�cych wysoki poziom narcyzmu uda�o si� wy-
r�ni� kilka charakterystycznych cech (Rhodewalt,
Madrian, Cheney, 1998). W por�wnaniu z grup�
kontroln�, zauwa�ono u os�b narcystycznych wi�k-
sz� zmienno�� i intensywno�� nastroju oraz p�yn-
no�� samooceny. Inaczej r�wnie� reagowa�y one na
codzienne wydarzenia. U os�b normalnych odnoto-
wano stosunkowo ma�e zmiany w poczuciu w�asnej
warto�ci wynikaj�ce z ich codziennych prze�y�. Na-
tomiast u os�b o wysokim poziomie narcyzmu ne-
gatywne kontakty interpersonalne zwi�ksza�y nie-
stabilno�� samooceny, a kontakty pozytywne powo-
dowa�y jej ustabilizowanie.
Na narcystyczne zaburzenie osobowo�ci cierpi
mniej ni� 0,5 procent ludno�ci (Allnut, Links, 1996).
Przypuszcza si�, �e do jego wyst�pienia przyczynia-
j� si� do�wiadczenia dzieci�ce. Wed�ug niekt�rych
teoretyk�w �r�d�em takich oczekiwa� jest brak em-
patycznej relacji z opiekunami (Kohut, 1978), co
skutkuje fragmentarycznym traktowaniem w�asnego
, ja", szczeg�lnie podatnego na poczucie pustki i ni-
sk� samoocen�, oraz zachowania kompensacyjne,
jakie to wywo�uje. Prawdopodobnie rodzice nie zdo-
�ali w�a�ciwie reagowa� na zachowania dziecka,
chyba �e przy okazji zaspokajali swoje potrzeby,
a nie potrzeby dziecka. Cierpi�cy na narcystyczne
zaburzenie osobowo�ci po prostu oczekuj� zbyt
wiele (Benjamin, 1987).
Zaburzenie osobowo�ci borderline
Centraln� cech� zaburzenia osobowo�ci borderli-
ne jest niestabilno�� wielu aspekt�w codziennego
funkcjonowania, m.in. zwi�zk�w mi�dzyludzkich,
zachowania, nastroju i wizerunku w�asnego Ja".
Cierpi�cy na nie oscyluj� pomi�dzy depresj�, niepo-
kojem i gniewem, kt�rym reaguj� na najmniejsz�
nawet prowokacj�. S� sk�onni do samob�jstw, nad-
u�ywania r�nych �rodk�w, do niebezpiecznych
stosunk�w seksualnych, samookaleczenia, tworze-
nia intensywnych, cho� niestabilnych zwi�zk�w
(zob. ramka 9-4). Te obszary nieprawid�owego
funkcjonowania s� same w sobie tak rozleg�e, �e
osoby maj�ce zupe�nie inne problemy mog� spe�-
nia� kryteria tego zaburzenia.
Kryteria diagnostyczne DSM dla zaburzenia oso-
bowo�ci borderline spe�nia od 1 do 3 procent lud-
no�ci (Swartz, Blazer, George, Winfield, 1990; Wi-
diger, Weissman, 1991). Chocia� wielu twierdzi, �e
osobowo�� borderline cz�ciej charakteryzuje ko-
biety, ostatnie badania wskazuj� na to, �e r�wnie
cz�sto lub nawet cz�ciej wyst�puje u m�czyzn
(Carter, Joyce, Mulder, Sullivan, Luty, 1999). Wi�k-
szo�� cierpi�cych na to zaburzenie odczuwa b�l
i szuka pomocy w terapii. W zwi�zku z tym zabu-
rzenie borderline jest zdecydowanie najcz�ciej dia-
gnozowanym zaburzeniem osobowo�ci zar�wno
u pacjent�w szpitali, jak i u pacjent�w lecz�cych si�
ambulatoryjnie (Grueneich, 1992). Jednak podobnie
jak w przypadku ka�dej obszernej kategorii obejmu-
j�cej wiele aspekt�w, istnieje niebezpiecze�stwo, �e
stanie si� ona diagnoz� �kosza na �mieci". By
zwi�kszy� rzetelno�� diagnozy bordeline, a tak�e
ograniczy� j� do �ci�le okre�lonej grupy ludzi,
DSM-IV wymaga, by przed rozpoznaniem tego za-
burzenia zebra� dowody na istnienie przynajmniej
pi�ciu z poni�szych problem�w:
� pozornie gor�czkowe wysi�ki w celu unikni�cia
bycia porzuconym;
� intensywne, lecz niestabilne relacje interpersonalne;
� znacznie zaburzone, zniekszta�cone lub niestabil-
ne poczucie w�asnego ,ja";
� wyniszczaj�ce, impulsywne zachowania seksual-
ne, nadu�ywanie r�nych substancji, rozrzutno��,
nieostro�na jazda samochodem lub objadanie si�;
� powtarzaj�ce si� zachowania samob�jcze, mo�li-
wo�� wyst�pienia takich zachowa� lub gesty sa-
mookaleczenia;
� chroniczne poczucie pustki;
� niestabilno�� emocjonalna utrzymuj�ca si� od kil-
ku godzin do kilku dni;
� brak opanowania gniewu;
432
ROZDZIA� 9
SAMOOKALECZENIE W ZABURZENIU OSOBOWO�CI BORDERLINE
Akty samookaleczenia stanowi� dla badaczy i klinicyst�w
zagadk� prawdopodobnie trudniejsz� ni� jakiekolwiek
inne nienormalne zachowania. Samookaleczenie okre�la
si�. jako rozmy�lne zadawanie ran w�asnemu cia�u (Win-
chel, Stanley, 1991). Opisane w literaturze klinicznej for-
my takiego zachowania obejmuj�: podcinanie �y� i kale-
czenie cia�a, przypalanie papierosem, wycinanie liter
w sk�rze, walenie ramionami i g�ow�, posypywanie twa-
rzy piaskiem, przedawkowanie lek�w, zamierzone �amanie
ko�ci i przemywanie cz�ci cia�a kwasem. Bez w�tpienia,
zachowania te mog� przybiera� szeroki wachlarz destruk-
cyjnych, dziwacznych i lekkomy�lnych form. Jednak, jak
na ironi�, �mier� nie jest zazwyczaj intencj� tych, kt�rzy
posuwaj� si� do takich czyn�w (Gardner, Cowdry, 1985).
Wi�kszo�� tych, kt�rzy dokonuj� samookaleczenia, nie