Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

W getcie czekają już na mój powrót. Błazen Rubinstein wita mnie uciesznymi grymasami, zbiegają się dzieci w łachmanach, w nędznych okryciach pospinanych agrafkami na gołym ciele. Daję i daję, ale to nic nie pomoże: jutro, za tydzień lub miesiąc nie będą już żyć. Widzę śmierć w ich oczach, a gdybym nawet uratował tych kilkoro, zostałoby mnóstwo innych, tłoczących się w punktach rozdawnictwa darmowej zupy, skulonych na trotuarach, zostałyby te dziesiątki tysięcy głodujących w getcie. Cóż więcej mogę zrobić? Gdy po powrocie z aryjskiej Warszawy idę ulicą Zamenhofa, a potem Milą, mam ochotę wyć z wściekłości i rozpaczy. Tyle nędzy, te dzieci, cała ta hańba, a ja miałbym zrezygnować? Gdybym mógł, pracowałbym również w nocy. Wycofując się teraz, popełniłbym zbrodnię, to by była moja śmierć.
Zrzucam worki coraz prędzej, moje ruchy są coraz sprawniejsze. W tramwajach, niby to rozluźniony, zastanawiam się, jak udoskonalić swój system, organizację. Ryzykuj, Marcinie! Przeprawiaj się, Obcięty Mietku! I jeszcze, i jeszcze! Wydaje mi się, że nikt nie jest dość szybki, że kilku tragarzy jest niezręcznych. Niekiedy upuszczają worek, który pęka; ziarno rozsypuje się, przechodnie co prędzej napełniają sobie kieszenie. Złorzeczę Pawłowi, Chaimowi-Małpie, Ślepemu Jankielowi, Triskowi i Długiemu Kiwie. Nie chodzi mi o stracony towar, parę złotych mniej czy więcej nie odgrywa roli; wiem, że ani jedno ziarnko nie ujdzie oczom dzieci i żebraków, którzy, wbijając wzrok w ziemię, będą po sto razy wracać do tego cudownego miejsca, gdzie pękł worek. Jestem wściekły na tragarzy, którzy mogą wszystko popsuć, gdyż Niemcy zawsze są blisko.
Parę dni temu alarm podnieśli weseli urlopowicze z frontu, którzy między dwiema rundami po warszawskich burdelach przyszli zobaczyć, jak umieramy za murem. Jadąc w pierw-
szym wagonie zauważyli, jak zrzucam worki; rozległy się krzyki, padło kilka strzałów. Tragarze uciekli, zostawiając towar. Chciałem wyskoczyć, lecz zawahałem się: o sekundę za długo. Tramwaj zatrzymał się i już stało przede mną dwóch żołnierzy z rewolwerami w dłoniach. Chwycili mnie za ramiona, zaciągnęli na przednią platformę i tramwaj ruszył. Byliśmy niedaleko bramy przy ulicy Dzikiej. Motorniczy na naszym żołdzie jechał wolno, jakby chciał umożliwić mi ucieczkę. Ale jak? Pilnowało mnie czterech drabów, którzy nie szczędzili ordynarnych wyzwisk. Nagle rozległy się krzyki i motorniczy zwolnił jeszcze bardziej. Zobaczyłem, że Mokotów bije się w wagonie z Mietkiem-Olbrzymem. Do bójki przyłączył się Dziobaty, Rudy oraz Piła i Wacek-Wieśniak, polscy pasażerowie cofali się w popłochu w stronę platformy, jakaś kobieta krzyczała przeraźliwie, motorniczy jeszcze trochę zwolnił, zdezorientowani Niemcy wrzasnęli raz i drugi, ale bójka trwała nadal. Ktoś stłukł szybę, czułem, że żołnierze na chwilę spuścili mnie z oka. Tym razem to oni spóźnili się o sekundę, a ja wmieszałem się w tłum i pędziłem już ulicą Niską. Odczekałem parę godzin, odnalazłem Pawła, któremu udało się uratować kilka worków, a potem poszedłem na nasz punkt zborny na Długiej. Zastałem tam wszystkich przy butelce. Powitali mnie radosnymi okrzykami. Piliśmy palącą gardło warszawską wódkę; łączyły nas teraz tygodnie wspólnej pracy, różne incydenty, cała przeszłość, a dzisiaj uratowali mi życie.
Mokotów powiedział mi na osobności, że zwerbował dwóch nowych członków. Miałem do niego zaufanie. W dwa dni później poznałem Gutka i Brygitki. Ze swą kształtną głową i krótko obciętymi, jasnymi włosami Gutek wyglądał jak prawdziwy yolksdeutsch; na prawym rękawie nosił czerwoną opaskę ze swastyką, chociaż urodził się w Warszawie, a dorastał wśród żydowskich łobuziaków z okolicy Smoczej i znał jidysz. Był to ulicznik o wyglądzie poczciwego dziecka, piękny młody aryj-czyk, który nienawidził Niemców. Był to jeden z genialnych pomysłów Mokotowa. Czarując swą hitlerowską fizjonomią i opaską okupanta, Gutek jeździł na przedniej platformie w roli przewodnika żołnierzy przebywających na urlopie. Złorzeczył tłumowi Żydów, wyśmiewał nabożnych, brodatych starców w myckach, a żołnierze cisnęli się wokół niego. Wymieniał nazwy ulic, wskazywał kobiety, sypał plugawymi dowcipami, a podczas gdy rozbawieni żołnierze wychylali się, patrząc w jedną stronę, ja zrzucałem na drugą worki z tylnej platformy. Gutek pozwalał się czasem zapraszać do naszej meliny na Długiej i, pijąc z nami, pluł nienawiścią i obrzydzeniem, a my pocieszaliśmy go.
Brygitki był drugim genialnym odkryciem Mokotowa. To wątłe, drobne stworzonko o długich dłoniach z wysmukłymi palcami niemal ginęło przy Mietku-Olbrzymie i Pile. Zdołał jednak uciec z więzienia we Lwowie, którego nazwę przejął jako przezwisko, a już po paru dniach odkryłem zasięg jego talentów i stosunków. Dzięki niemu posiadłem, za grube pieniądze, cały asortyment dokumentów i opasek. Aż do czasu przystąpienia do wojny Stanów Zjednoczonych miałem paszport amerykański, potem zaś paszporty rozmaitych republik Ameryki Południowej, a oprócz tego oczywiście papiery stwierdzające, że jestem Polakiem, aryjczykiem. Ale za największy triumf Brygitki uznałem dostarczenie mi opaski yolksdeutscha oraz papierów na nazwisko Schmidt.