Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Felek pił wódkę i palił
papierosy, a jak Maciusia chciał kto poczęstować, zaraz mówił:
— Jemu nie dawajcie, on mały.
Maciuś nie lubił pić ani palić, ale chciał sam powiedzieć, że dziękuje, a nie —
żeby Felek mówił za niego.
Jak wychodzili z okopów w nocy na zwiady, zawsze tak Felek kierował, że
jego zabierali żołnierze.
— Nie bierzcie Tomka. Co on wam pomoże?
Zwiady były niebezpieczne i ciężkie. Trzeba było cicho czołgać się na
brzuchu aż do nieprzyjacielskich drutów kolczastych, przecinać je nożycami
albo szukać ukrytej warty nieprzyjacielskiej. Czasem godzinę leżeć trzeba
było cichutko, bo jak usłyszeli szmer, zaraz puszczali rakiety i strzelali do
śmiałków. Więc żołnierze żałowali Maciusia, bo młodszy i delikatniejszy, i
częściej brali Felka. A Maciusiowi było przykro.
Teraz został sam jeden i duże usługi oddawał oddziałowi: to warcie zanosił
patrony, to wśliznął się pod drutami do nieprzyjacielskich okopów, a dwa
razy w przebraniu zakradł się aż na ich stronę.
Przebrał się Maciuś za pastuszka, przekradł się przez druty, uszedł ze dwie
wiorsty, usiadł przed rozwaloną chałupą i niby to płacze.
— Czego płaczesz? — dostrzegł go jakiś żołnierz.
— Co nie mam płakać, jak nam chałupę spalili, a mama gdzieś poszła, nie
wiem gdzie.
Wzięli Maciusia do sztabu, kawą napoili. Przykro było Maciusiowi.
Ot, dobrzy ludzie, nakarmili, jeszcze mu jakiś stary kaftan dali, bo drżał z
zimna, bo go dla niepoznaki w biedne szmaty na drogę ubrali. Ot, dobrzy
ludzie, a on, Maciuś, ich oszukuje — szpiegować przyszedł.
I już Maciuś układał sobie w głowie, że nic nie powie, kiedy tak. Niech sobie
mówią na niego, że głupi, że nic nie wie, i niech go więcej nie posyłają. Nie
chce być szpiegiem. Ale zawołali go do sztabowego oficera.
— Słuchaj, mały, jak ty się nazywasz?
— Tomek się nazywam.
— Więc słuchaj, Tomek. Możesz zostać przy wojsku, jak chcesz, póki twoja
mama nie wróci. Dostaniesz ubranie, kociołek żołnierski, zupę i pieniądze.
Ale musisz się do nich przekraść i zobaczyć, gdzie mają prochownię.
— Co to jest prochownia? — udał Maciuś, że nie wie. Więc go zaprowadzili,
pokazali mu, gdzie są kule armatnie, gdzie bomby i granaty, gdzie proch i
patrony.
— Wiesz teraz?
— Wiem.
— No to pójdziesz, zobaczysz u nich, gdzie to wszystko mają schowane, a
potem wrócisz tu i opowiesz.
— Dobrze — zgodził się Maciuś.
A oficer nieprzyjacielski kontent, że mu się tak łatwo udało. Aż dał
Maciusiowi całą tabliczkę czekolady.
„To tak? — pomyślał z ulgą Maciuś. — Już jak mam być wywiadowcą, wolę
dla swoich".
Odesłali go do okopów i puścili w drogę. A żeby nie było słychać, * idzie, dla
niepoznaki trochę strzelali, ale w górę.
Wraca Maciuś, ale taki zadowolony, zagryza, czekoladę, to pełznie na
czworakach, to czołga się na brzuchu.
Aż tu — bać — bać — swoi do niego strzelają. I mogli go zabić nawet, bo
zauważyli, że ktoś się skrada, a nie wiedzieli kto.
— Puśćcie tam trzy rakiety! — krzyknął porucznik. Wziął lornetę — patrzy — i
aż się zatrząsł ze strachu:
— Nie strzelać. Zdaje się, Wyrwidąb wraca.
I bez przeszkód wrócił już Maciuś, wszystko opowiedział, co i jak. Zaraz
porucznik zatelefonował do artylerii. Zaraz zaczęli strzelać do
nieprzyjacielskiej prochowni. Dwanaście razy nie trafili, a trzynasty raz
widocznie trafili w nieprzyjacielską prochownię. Bo jak nie huknie, aż całe
niebo zrobiło się czerwone — taki dym, aż dusi. Zakotłowało się tam w
nieprzyjacielskich okopach. Porucznik podniósł w górę Maciusia i trzy razy
powiedział:
— Zuch chłopak, zuch chłopak, zuch chłopak.
Ano dobrze. Jeszcze więcej go kochają. Bo w nagrodę dano oddziałowi całą
butelkę wódki — a że nieprzyjaciel nie miał teraz prochu, więc przez trzy dni
spać mogli spokojnie. I porucznik nie zabraniał nawet wyjść trochę z
okopów, wyprostować plecy. A tamci siedzą i tak się złoszczą, że nic nie mogą poradzić.
I znów wszystko poszło po staremu. W dzień Maciuś uczy się u porucznika,
a czasem kopie trochę, bo deszcz ciągle psuje okopy, to go wyślą na wartę,
to postrzela. I dużo razy myślał Maciuś:
„Jakie dziwne. Tak bardzo chciałem wynaleźć szkło palące, żeby wysadzać
w powietrze nieprzyjacielskie prochownie. I chociaż niezupełnie, ale trochę
się spełniło moje życzenie".
I tak skończyła się jesień — i nadeszła zima. Śnieg upadł. Przysłano im
ciepłe odzienie. Biało było i cicho.