Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Co więcej, programy reform agrarnych stają się często pretekstem do ustanowienia tyranii - przywłaszczania ziemi, biurokratycznego przymusu, bezwzględności w postępowaniu z maruderami. „W pewnym azjatyckim kraju - donosił z aprobatą amerykański urzędnik - naczelnik państwa, pragnąc wyjaśnić gościowi, na czym polega jego rola, postukał palcem w telefon i powiedział: «To jest najpotężniejsze narzędzie pszenicznego przewrotu. Kiedy słyszę, że jakiś członek personelu się ociąga, podnoszę słuchawkę i dzwonię do zainteresowanego urzędnika. On obiecuje podjęcie działań, ale ja mówię mu: nie chcę obietnic; ma pan oddzwonić do mnie jutro i powiedzieć, co pan zrobił»". (55)
Zielona rewolucja okazała swe słabości, gdy stały się oczywiste pełne skutki jej największych braków. Ponieważ nowe odmiany miały rozwijać się dobrze tylko w połączeniu z chemicznymi nawozami i pestycydami, zagroziło to ekologicznemu zrównoważeniu i przeży-
367
WOKÓŁ TYSIĄCA STOŁÓW }
1
ciu niemożliwej do ustalenia liczbie gatunków mieszkańców uprą- I wianych pól, i to nie tylko szkodników, ale i drapieżników żywiących ; się nimi. W jej początkowym okresie, w roku 1961, Rachel Carson opublikowała książkę Silent Spring (Cicha wiosna), która zasługuje i prawdopodobnie na miejsce pośród najbardziej wpływowych ksią-1 żek, jakie kiedykolwiek napisano. Odmalowana w niej apokaliptyczna wizja przyszłości, z zagłodzonymi na śmierć śpiewającymi i ptakami, które giną w wyjałowionych pestycydami środowiskach, i pobudziła setki tysięcy ludzi do działania w ruchach ekologicznych. Norman E. Borlaug, uważany powszechnie za naukowego „ojca zielonej rewolucji", demaskował je jako „podstępną, histeryczną propagandę" wymierzoną w rolnicze chemikalia przez „naukowych półgłówków". (56) Ale chodziło o coś więcej niż tylko o naukę. W la-; tach dziewięćdziesiątych XX wieku, w Anglii, ;
Poczynając od jesieni, typowy farmer rozsieje środki chwastobójcze o szerokim spektrum oddziaływania, na przykład javelin (dzida), aby uśmiercić kiełkujące zielska, takie jak trawy, ptasie ziele, bratek, przetacznik, ja-snota. (Pestycydy często mają groźnie brzmiące nazwy - missile (pocisk), rapier, impact (uderzenie) czy commando (komando). Firmy chemiczne uważają, że takie nazwy podnoszą zaufanie rolnika do tych środków.) Następnie ozimina otrzyma porcję avadexu, który uwolni ją od dzikich owsów aż do zimy. Potem, jeden po drugim, idą methocarb (nazwa firmowa draża), który zabije ślimaki, oraz pierwsze spryskanie środkami owadobójczymi, powiedzmy ripcordem, które uśmiercą mszyce. (57)
Ripcord oszczędza biedronki, ale najprawdopodobniej zabijai inne owady, pająki i ryby. To dopiero początek. Typowy farmer! przed upływem roku wykona prawdopodobnie powtórne spryski-j wanie środkami grzybobójczymi, chwastobójczmi, regulatorami] wzrostu i innymi środkami owadobójczymi. Według Światowej: Organizacji Zdrowia, środki chwastobójcze do roku 1985 były
368 |
rekach, pnych. |»ojcazie-mą pro-ilowych tWla-
p zabija i farmer ¦spryski-
htorami itowej i były
ŻYWIENIE GIGANTÓW
źródłem miliona ostrych zatruć - w większości robotników rolnych. W roku 1990 organizacja przypisała tej samej przyczynie dwadzieścia tysięcy zgonów. (58) Co więcej, chemiczne nawozy i pestycydy działają na drugorzędnych glebach, korzystając z pomocy irygacji; w XX wieku, z powodu złego zaplanowania wielkich wodnych projektów, irygacja doprowadziła prawdopodobnie do utraty takich samych powierzchni ziemi, z powodu erozji i zanieczyszczenia środowiska, jakie pozyskała dla rolnictwa: wielkie zapory wodne powodują wyparowanie, zasolenie i burze piaskowe. Zielona rewolucja ciągle trwa, ale wydaje się nie do utrzymania na dłuższy dystans, gdyż opiera się na technologiach, które niszczą środowisko i wywołują powszechne oburzenie.