Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Badamy, co możemy osiągnąć. W sposób selektywny
oddzielamy niespójne informacje od innych. I unikamy sytuacji, do których nie pasują
nasze kody kulturowe. W konsekwencji wynajdujemy sobie wygodne nisze społeczne i
nasze życic staje się przewidywalne — a nawet nudne. Dlatego właśnie przyciągają nas
takie miejsca, jak Las Vegas i Atlantic City; pozwalają nam bowiem, choćby na krótko,
wyrwać się z utartych kolein. Ale społeczeństwo jako całość opiera się właśnie na tych
koleinach, ponieważ kiedy ludzie znajdą sobie nisze odpowiadające ich osobowości,
życic społeczne staje się przewidywalne. Przcwidywalność, rutyna, a nawet nuda
gwarantują istnienie porządku społecznego (J.Turner, 1988).
Owa zgodność pomiędzy naszymi społecznymi niszami a osobowością staje się
kolejną siłą utrzymującą stabilność osobowości, lak istotną dla utrzymania porządku
społecznego. W społeczeństwach, gdzie ludzie czują się pozbawieni takich nisz,
istnieje wielka presja na zmianę ich osobowości, albo, co także często się zdarza,
ludzie odczuwają potrzebę zmiany „systemu", aby lepiej dostosować go do swoich
potrzeb, aspiracji, oceny samych siebie i własnych możliwości. Na przykład rewolucje
często wybuchają wówczas, kiedy po okresie ,,rosnących oczekiwań" (kulturowe
przekonania, że żyje się coraz lepiej i nadal powinno lak być) następuje pogorszenie
lub choćby tylko stagnacja społecznych i ekonomicznych warunków życia (Davies,
1969). A zatem niespójność pomiędzy kodami kulturowymi z jednej strony a
poczuciem własnej wartości, motywacyjnymi potrzebami ludzi oraz ich sprawnością w
przyjmowaniu ról z drugiej strony, wystarcza, aby wystąpili oni przeciwko istniejącemu
porządkowi społecznemu. Kiedy takie niedopasowanie pomiędzy osobowością a
warunkami życia społecznego dotyka wielu ludzi, wówczas możliwe są zmiany
zarówno w strukturach społecznych, jak i osobowości. Ruchy społeczne, bunty i
protesty potrzebują większej liczby ludzi, którzy nie mogą znaleźć nisz społecznych
odpowiadających ich ludzkim możliwościom (R. Turner. Killian, 1978: Smelser,
1963).Tak jak spójność pomiędzy naszymi predyspozycjami oraz harmonia między
nimi a warunkami społecznymi jest tworzywem porządku społecznego, tak niespójność
i brak harmonii stanową impuls do takich zmian społecznych jak rewolucje.
Podsumowanie
l. Socjalizacja jest szczególnym rodzajem interakcji — kształtuje ona osobowość
człowieka, a przez to z kolei nasze zachowania, interakcje i uczestnictwo w
społeczeństwie. Bez niej nie byłoby ani człowieka, ani społeczeństwu.
2 Podstawowe .składniki bądź cechy osobowości ludzkiej. które pozwalaj;) zrozumieć
zachowanie się człowieka w społeczeństwie, określamy w najogólniejszych terminach
.jako: a) motywy, b) umiejętności i styl wykonywania ról, c) dyrektywy kulturowe, d)
wyobrażenie o sobie (koncepcja własnego „ja") i e) emocje.
3. Interakcje — jako ogólny zbiór wskazówek i wytycznych — te najwcześniejsze i
długotrwałe, zachodzące w grupach pierwotnych, /. osobami znaczącymi, maja
największy wpływ na powstawanie i rozwój wyżej wymienionych składników
osobowości.
4. Składniki te byty ujmowane w postaci różnych pojęć teoretycznych przez wielu
myślicieli, którzy traktują socjalizacje jako proces przechodzący prze?, określone fazy
rozwoju oddzielone od siebie istotnymi punktami zwrotnymi. Każdy z teoretyków
trochę inaczej .je określa, w zależności od tego, czym sam najbardziej się interesuje: a)
według George'a Herberta Meada fazy te związane są z rozwojem umiejętności
wchodzenia
91

w role, ponieważ umożliwia ona formowanie się zarówno umysłu, jak i własnego
„ja"; b) według Jeana Piageta kształtowanie się owych podstawowych składników
osobowości uzależnione jest od rozwoju poznawczego. który polega na
rozpoznawaniu przedmiotów, .symbolizacji konkretnej i symbolizacji abstrakcyjnej:
c) według Zygmunta Freuda owe składniki osobowości odzwierciedlają nieustanne
wysiłki ego zmierzające do pogodzenia procesów id i superego d) według Erika
Eriksona składniki te kształtują się pod wpływem wielu wymogów, którym człowiek
podlega w ciągu całego swego życia. 5. Osobowość skłania się ku byciu —
przynajmniej do pewnego stopnia — trwałą i stabilną. Zapewnia to każdemu
człowiekowi spokój i poczucie równowagi, a także sprzyja zachowaniu porządku
społecznego.
Rozdział 7
GRUPY I ORGANIZACJE

Grupa złożona z kilku osób uczestniczących w interakcji jest podstawową
jednostka organizacji .społeczności ludzkiej. Ale w miarę powiększania się skali
społecznej grupy wiążą się ze sobą, tworząc znacznie bardziej złożone organizacje
— takie jak fabryki, biurokracje i urzędy. Większość naszego życia spędzamy w
grupach:
spróbujmy bowiem wyobrazić sobie czas, kiedy nie znajdujemy się w żadnej
grupie ani nie myślimy o ludziach, którzy je tworzą. Przedstawieni powyżej
robotnicy tworzą pewną grupę, ale jak świadczy o tym otoczenie, w którym się
znajdują, są oni także częścią większej struktury organizacyjnej, w ramach której
pracują. To właśnie usytuowanie grup w większych, pojemniejszych strukturach
umożliwia ludziom tworzenie skomplikowanych i złożonych społeczeństw.
93

Kiedy zajmujemy jakąś pozycję, wykonujemy określoną rolę, doznajemy emocji,
oceniamy siebie i odwołujemy się do symboli kulturowych, robimy to wszystko w
ramach pewnej struktury społecznej. Najprostszą taką strukturą jest grupa
składająca się z zaledwie kilku pozycji oraz bezpośrednich interakcji pomiędzy
wykonującymi określone role osobami, które posługują się odpowiednimi
symbolami kulturowymi. Grupy z kolei często umieszczone są w organizacjach,
złożonych z wielu różnych pozycji lak uporządkowanych, aby osiągać określone
cele. Jednak takie łączenia grup czy organizacji wcale nie są konieczne. Rodziny i
grupy przyjaciół często działają poza większymi organizacjami;
a wiele działań w obrębie organizacji — np. bycie klientem — zwykle nie
angażuje wszystkich członków grupy. Jednak w miarę wzrostu populacji oraz skali
życia społecznego organizacje zaczynają przenikać do coraz liczniejszych obszarów