Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Czy komunikaty wzbudzające strach są skuteczne? Wyniki kilku eksperymentów potwierdzają tę tezę (np. Janis, 1967; Leventhal, 1970; Rogers, 1983). Jednakże panuje niezgoda co do tego, kiedy i dlaczego strach powoduje u ludzi zmianę postaw. Wszyscy badacze zgadzają się, że wzbudzenie strachu może być odbierane jako zagrożenie i że ludzie będą wtedy dążyć do zmniejszenia tego zagrożenia.
Zastanówmy się, kiedy tak postępują, dokonując zmiany swoich postaw i zachowań?
komunikaty wzbudzające strach: komunikaty perswazyjne, które próbują zmienić postawy ludzi poprzez wzbudzanie w nich strachu
RYCINA 8.3. WpÅ‚yw apelów wzbudzajÄ…cych strach na zmianÄ™ postawy. Osoby obejrzaÅ‚y straszny film o skutkach palenia albo otrzymaÅ‚y instrukcjÄ™, jak rzucić ten nałóg — lub jedno i drugie. Najbardziej zredukowali liczbÄ™ wypalanych papierosów ci, którzy obejrzeli film i otrzymali instrukcjÄ™ (zaczerpniÄ™to z: Leventhal, Watts, Pagano, 1967) JednÄ… z dróg rozwiÄ…zania tego problemu jest wykorzystanie modelu wypracowania prawdopodobieÅ„stw. Jak stwierdziliÅ›my, zmiana dÅ‚ugotrwaÅ‚a jest najbardziej prawdopodobna, gdy ludzie zmieniajÄ… swojÄ… postawÄ™ dziÄ™ki zastosowaniu strategii centralnej, a ta z kolei siÄ™ dokonuje, jeżeli argumenty sÄ… uważnie analizowane. Zmiana krótkotrwaÅ‚a zaistnieje, gdy ludzie bÄ™dÄ… po prostu kierować siÄ™ wskazówkami peryferycznymi, na przykÅ‚ad informacjami w gazetach, bez uważnego analizowania treÅ›ci komunikatu. Zatem sprawÄ… kluczowÄ… jest to, czy wzbudzony strach uÅ‚atwia czy utrudnia zmianÄ™ wskutek strategu centralnej. Pewne sugestie możnÄ… znaleźć w jednym z pierwszych eksperymentów (Leventhal, Watts, Pagano, 1967), podejmujÄ…cych to zagadnienie. Uczestnicy otrzymali jednÄ… wersjÄ™ z trzech kombinacji komunikatu przeciwko paleniu papierosów, która pochodziÅ‚a z publicznej sÅ‚użby zdrowia. Jedna grupa obejrzaÅ‚a odstraszajÄ…cy film o niebezpieczeÅ„stwach palenia, w którym bardzo dokÅ‚adnie pokazano również, oprócz wykresów i liczb mówiÄ…cych o zwiÄ…zku miÄ™dzy paleniem i rakiem, operacjÄ™ przeprowadzonÄ… na pÅ‚ucach porażonych nowotworem. Drugiej grupie pokazano ten sam film oraz wrÄ™czono broszurÄ™ z konkretnymi instrukcjami, jak rzucić palenie. I wreszcie trzecia grupa nie widziaÅ‚a tego strasznego filmu,
ale otrzymała broszurę. Aby oszacować wyniki tych interwencji, badacze, w różnych odstępach czasu od ukończenia eksperymentu, prosili uczestników, by podali, ile wypalają papierosów dziennie. Jak widać na rycinie 8.3, osoby, które oglądały film, bardziej zmniejszyły liczbę wypalanych dziennie papierosów niż osoby, które tego filmu nie widziały.
Jeszcze bardziej ograniczyły palenie osoby, które zarówno obejrzały film, jak i otrzymały instrukcję, jak porzucić nałóg. Po trzech miesiącach wypalali znacząco mniej papierosów niż ci, którzy tylko widzieli film. Dlaczego tak się stało? Przypomnij sobie, że kiedy ludzie zmieniają swoje postawy na skutek strategii centralnej, to nowa postawa jest szczególnie długotrwała. Jeśli u osób, którym pokazano ten film oraz którym wręczono broszury instruujące, jak rzucić palenie, zmiana okazała się najtrwalsza, to być może zmiana postawy była efektem strategii centralnej.
Taka interpretacja jest zgodna ze współczesnymi teoriami na temat komunikatów wzbudzających strach. Wedle tych koncepcji strach może spowodować zmianę w wyniku albo strategii centralnej, albo peryferycznej, w zależności od tego, co według przewidywań ludzi przyniesie im uspokojenie (Gleicher, Petty, 1992; Jepson, Chaiken, 1990). Przyjmuje się tu założenie, że po pierwsze, ludzie, którzy odczuwają strach, poszukują spokoju, czyli chcą, aby ktoś lub coś zredukowało ich poczucie dyskomfortu i napięcia (Rogers, 1983). Jeśli wierzą, że najlepszą drogą przywrócenia spokoju jest skupienie uwagi na treści komunikatu (ponieważ komunikat będzie zawierał określone wskazówki, jak radzić sobie z zagrożeniem), to będą analizować uważnie jego treść, zmieniając swoje postawy poprzez strategię centralną.
Jeśli komunikat nie zawiera sugestii, jak poradzić sobie z problemem przywrócenia spokoju