Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
) - są silnie nananiem o konieczności społecznego podzielamiarem trafności, a szczególnie problemy dotraktowania stereotypów. Jeden odwołuje się sycone ocenami odnoszącymi się do kania stereotypu, choć doceniają oni częste wyboru kryteriów trafności, nakazują ostroż-
2 0 8
C Z Å‚ O W I E K W RELACJI Z I N N Y M I
STEREOTYPY I U P R Z E D Z E N I A
2 0 9
ność w diagnozowaniu stereotypów jako traftomiast pojawiają się nowe podtypy, zbudowaną tendencję do dostrzegania niewielkiej róż
Powszechne okazało się na przykład przenych lub jako nietrafnych. Można co najwyżej ne na zasadzie rodzinnego podobieństwa.
norodności egzemplarzy danej kategorii, inni
konanie, że zdolności wykluczają się z pracopowiedzieć, że stereotypy (na przykład w wy
Osobną kwestią jest, czy stereotypy - mizaś systematycznie przejawiają tendencję do witością (korelacja ujemna) albo że uroda niku przetwarzania informacji) osiągają taki mo odnotowywanej trwałości - są w jakimkolspostrzegania dużej różnorodności wewnątrz współwystępuje z kompetencją intelektualną poziom uproszczenia i nadogólności, że przewiek stopniu podatne na zmiany pod wpłykategorii. Pettigrew twierdzi, że tendencja do (korelacja dodatnia), czy też że „piękne jest
stają być, albo wręcz nigdy nie były „całą wem specjalnych oddziaływań. Będzie o rym
stereotypowej percepcji rzeczywistości spodobre".
prawdą" o grupach społecznych czy o jedmowa dalej.
łecznej jest konsekwencją ukształtowania się
Społeczną genezę stereotypów wiąże się
nostkach.
umysłu operującego głównie wąskimi katez dwoma zjawiskami - wzorcami postępo
goriami.
wania przejmowanymi od innych oraz z pro
47.1.4
Zjawisko iluzorycznej korelacji ujmocesami społecznej kategoryzacji. Przekona
47.1.3
Geneza stereotypów
wane jest na dwa (bliskie sobie) sposoby. nie o rozpowszechnianiu stereotypów przez
Trwałość stereotypów
W myśl pierwszego jest to wynikająca z jawzorce społeczne jest dość dobrze uzasadniokiejś potocznej koncepcji osobowości tenne. Chodzi zarówno o oddziaływania jawne, Choć w kwestii genezy stereotypów (a także
dencja do spostrzegania współwystępowania podczas których wyrażane są sądy na temat
O trwałości stereotypów mówić można bądź uprzedzeń) istnieją liczne kontrowersje (zob.
lub współzmienności między zjawiskami nie-
pewnych grup - w bezpośrednich kontaktach
to w czasie historycznym (a więc zastanawiać
Macrae i in., 1999), jedno zdaje się nie ulegać
mającymi ze sobą związku (por. Chapman, czy oddziaływaniach medialnych - ale także
się, czy na przykład stereotyp Niemca przed wątpliwości: powstają one wcześnie. Liczne
1967). W myśl drugiego dotyczy to cech wyo oddziaływania pośrednie, na przykład prepięćdziesięcioma laty i dzisiaj są w Polsce badania amerykańskie, kanadyjskie, polskie razistych (gdy co najmniej jedna z cech jest zentowanie pewnych grup wyłącznie w jado siebie podobne), bądź też rozpatrywać je pokazują, że już kilkuletnie dzieci mają wyrazista, na przykład odbiega od standardu kichś rolach społecznych. W materiałach rew czasie jednostkowym (biograficznym) i za
wykrystalizowane stereotypy ról kobiegrupowego czy kulturowego), skupiających klamowych nadal nagminnie pokazuje się stanawiać się, czy raz ukształtowany stereotyp
cych, stereotypy mniejszości etnicznych, stena sobie uwagę obserwatora (por. Hamilton kobiety w rolach niezbyt rozgarniętych gospozostaje niezmienny w ciągu życia jednostki.
reotypy zwiÄ…zane z wiekiem itp.
iSherman, 1989).
poś, które nie mogą się nadziwić, że proszek
Wyniki badań, na przykład replikacja
Jak wspomnieliśmy na początku, geneza
słynnych badań Katza i Braly'ego, przynoszą
stereotypów może być indywidualna albo
odpowiedź pośrednią. W zasadniczej części społeczna. Homogeniczność indywidual
RAMKA 47.1
stereotypy okazały się trwałe na przestrze
nego doświadczenia z jakąś częścią danej
ni długiego czasu, ale zarazem zmieniły się grupy (na przykład z wojskowymi) może być
W badaniach szerokości kategorii Pettigrew zaproponował bardzo proste zadania. Zaw tym sensie, że powszechność lub intensywpodstawą przekonań na temat szerszej katecytujmy tu dwa z oryginalnego kwestionariusza: ność cech kryterialnych (diagnostycznych) gorii (w tym wypadku - mężczyzn).
jest mniejsza, albo też w tym sensie, że poja
Doświadczenia o silnym ładunku emo
Ornitolodzy twierdzą, że średnia prędkość ptaka w locie wynosi 27 km/h:
wiają się nowe'cechy istotne i diagnostyczne cjonalnym (na przykład gwałt, przemoc), któ
(1) czy prędkość najszybszego ptaka wynosi
dla stereotypu (por. Kurcz, 1995).
rych sprawcą jest pojedynczy mężczyzna, tak40 km/h 168 km/h 117 km/h 55 km/h
Można zatem powiedzieć, że stereotypy że mogą kształtować przekonania dotyczące
(2) czy prędkość najwolniejszego ptaka wynosi
społeczne ulegają pewnej ewolucji, ale jest to
całej grupy mężczyzn, ale w tym wypadku